فیلم مستند «مرو»: نبرد درونی و صعود به اوج

فتح قله همیشه درباره صعود نیست؛ گاهی درباره فرار از سقوط درونی‌ست.

فیلم مستند «مرو» (Meru) فقط یک داستان کوهنوردی نیست؛ این فیلم نگاهی عمیق به ذهن و روان انسان می‌اندازد. «مرو» به ما نشان می‌دهد که چطور کوهنوردان برای رسیدن به قله، با وسواس‌های درونی و زخم‌های روحی و جسمی خودشان می‌جنگند. این مستند که در جشنواره فیلم ساندنس مورد توجه قرار گرفت، تصویری نادر و تکان‌دهنده از سختی‌هایی است که کوهنوردان برای رسیدن به مرز توانایی‌هایشان تحمل می‌کنند.

آرزوی فتح «بال کوسه» و بازگشت تلخ

در آگوست سال ۲۰۰۸ (مهر ۱۳۸۷)، کانراد انکر، جیمی چین و رنان ازترک، سه کوهنورد برجسته، تصمیم گرفتند قله «بال کوسه» در قله مرو را صعود کنند. این قله ۶۶۶۰ متری در شمال هند، تا آن زمان صعود نشده بود. مسیر «بال کوسه» در قسمت مرکزی مرو قرار دارد و یک تیغه گرانیتی بسیار فنی و چشمگیر است. این مسیر شامل ۱۴۰۰ متر دیواره تقریباً عمودی است که ترکیبی از صخره‌نوردی تکنیکال با سختی بالا (تا A4)، یخ‌نوردی در ارتفاع زیاد، و کوهنوردی در شرایط سخت برف و یخ است. اما تلاش اولیه آن‌ها به دلیل کمبود غذا، سرمازدگی و هوای نامساعد، تنها ۱۰۰ متر مانده به قله، به شکست انجامید و آن‌ها مجبور به بازگشت شدند.

وسواس، فداکاری و بازگشت به مرو

با وجود شکست، کانراد انکر، در آن زمان ۵۲ ساله، تا سه سال بعد تسخیرشده رویای فتح مرو بود. حتی حادثه اسکی رنان ازترک که او را به شدت مجروح کرد (آسیب مغزی شدید) و بهمن مهیبی که نزدیک بود جیمی چین را بکشد، نتوانست جلوی آن‌ها را بگیرد. جیمی چین که یکی از کارگردانان فیلم نیز هست، می‌گوید: «بازگشت به کوه در سال ۲۰۱۱، حس رفتن به چوبه دار را داشت.» این جمله نشان می‌دهد که آن‌ها چقدر درگیر صعود دوباره بودند و چه حس سنگینی روی دوششان بود.

جنگ با زخم‌های روحی در ارتفاعات مرو

فیلم «مرو» به زیبایی نشان می‌دهد که کوهنوردان چه زخم‌های روانی عمیقی را تحمل می‌کنند. هر سه کوهنورد، دوستان خود را در کوه از دست داده بودند. برای مثال، تری «ماگز» استامپ، مربی قدیمی کانراد انکر، در سال ۱۹۹۲ روی کوه دنالی جان باخت. این اتفاق، بار سنگینی روی انکر گذاشت و یکی از دلایل اصلی وسواس او برای صعود به «بال کوسه» بود. همچنین، انکر در سال ۱۹۹۹ در حادثه بهمن در تبت، الکس لوو، دوست و همسفر قدیمی‌اش را از دست داد.

فیلم به‌ویژه به تلاش «رنان ازترک» می‌پردازد که پس از پارگی شریان مغزی‌اش در حادثه اسکی، تنها پنج ماه بعد در حال بهبودی بود. او حتی در طول صعود دچار علائم سکته مغزی شد و در چادر از هوش رفت. اما با وجود تمام خطرات، آن‌ها به صعود ادامه دادند؛ چون نیاز داشتند به چیزی “چنگ بزنند” و به نوعی به آرامش درونی برسند. این میل به بازسازی خویشتن در دل کوه، یکی از پررنگ‌ترین لایه‌های احساسی فیلم است.

مرو: کوهی برخلاف اورست

جان کراکائر، کوهنورد و نویسنده مشهور کتاب «در هوای رقیق»، می‌گوید: «مرو ضد اورست است.» او توضیح می‌دهد که برای صعود به مرو، نمی‌توانید فقط یک کوهنورد ماهر در برف و یخ، یا یک کوهنورد ارتفاع، یا یک صخره‌نورد خوب باشید؛ باید ترکیبی از تمام این مهارت‌ها را داشته باشید.

«مرو» به‌خوبی نشان می‌دهد که چرا این قله با اورست فرق دارد. در اورست می‌توانید شرپاها را برای کمک استخدام کنید، اما در مرو چنین امکانی وجود ندارد. اینجا کوهنوردان با چهره واقعی کوهستان روبرو می‌شوند؛ جایی که هیچ کمکی در دسترس نیست و آن‌ها باید مسئولیت کامل خود را به عهده بگیرند.

چالش‌های فیلم‌سازی در قلب کوهستان

ساخت فیلم «مرو» خودش به اندازه صعود به قله سخت بود. این فیلم، پس از سال‌ها تلاش و چندین بار رد شدن از جشنواره‌ها، بالاخره در جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۱۵ جایزه بهترین مستند تماشاگران را از آن خود کرد.

 الیزابت چای واسارهلی، مستندساز و یکی از کارگردانان «مرو»، پس از دیدن نسخه اولیه فیلم به پروژه پیوست. همکاری آن‌ها به‌قدری عمیق شد که واسرهلی و جیمی چین بعدها ازدواج کردند. با کمک واسرهلی، فیلم به ۹۰ دقیقه گسترش یافت و مصاحبه‌های جدیدی با جان کراکائر و خانواده کوهنوردان به آن اضافه شد تا انگیزه وسواس‌گونه آن‌ها برای صعود را بهتر بررسی کند.

جیمی چین درباره فیلم‌برداری در کوه می‌گوید:

«قوانین فیلم‌برداری در کوه‌نوردی خیلی ساده‌اند: هر وقت توانستی، فیلم بگیر. تیم را معطل نکن. و دوربین را زمین نینداز.»

این جملات به‌خوبی دشواری فیلم‌برداری در چنین محیطی را نشان می‌دهد، به‌خصوص که جیمی چین هم کارگردان بود و هم خودش به‌عنوان یک کوهنورد حرفه‌ای در حال صعود بود. او می‌افزاید:

«من همیشه ابتدا کوهنورد هستم و بعد فیلم‌بردار — فقط وقتی مطمئن باشم از ایمنی تیم خبر دارم، دوربینم را بیرون می‌آورم.»

وسوسه‌ی «اول بودن» و غریزه‌ی کشف

فیلم «مرو» به‌خوبی نشان می‌دهد که انسان چقدر به «اول بودن» و کشف ناشناخته‌ها علاقه دارد. جان مالوری، کوهنورد افسانه‌ای، وقتی از او پرسیدند چرا به اورست می‌رود، تنها سه کلمه گفت: «چون اون اونجاست!»
این همان میل انسان به کشف ناشناخته‌هاست که باعث شده از غارها بیرون بیاید و به قاره‌ها، اقیانوس‌ها و حتی کهکشان‌ها سفر کند. کوه مرو هم یکی از همین ناشناخته‌ها بود که کوهنوردان بزرگی را به چالش کشید و رویای صعود به آن از مربی کانراد انکر به او رسید.

صعود جسورانه و رسیدن به قله مرو

شکست در تلاش سال ۲۰۰۸، سه کوهنورد را به هم نزدیک‌تر کرد. رنان ازترک، با وجود آسیب‌های شدید مغزی و فیزیکی از حادثه اسکی (که پزشکان معتقد بودند دیگر نمی‌تواند روی پاهای خود بایستد)، تصمیم گرفت برای بازگشت به مرو تمرین کند. کانراد انکر، با وجود مخالفت‌ها، مسئولیت حضور او در اکسپدیشن سال ۲۰۱۱ را پذیرفت؛ تصمیمی که بسیار جسورانه بود.

آن‌ها در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۱ (۲۴ شهریور ۱۳۹۰) به کمپ پایه رسیدند.
پس از حدود ۶ روز آماده‌سازی و صعود اولیه به کمپ پیشرفته (ABC)، در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۱ (۳۰ شهریور ۱۳۹۰) صعود واقعی دیواره ۱۴۰۰ متری را آغاز کردند.

سرانجام، پس از ۱۲ روز تلاش بی‌وقفه روی دیواره، در ۲ اکتبر ۲۰۱۱ (۱۰ مهر ۱۳۹۰) به قله رسیدند و سپس دو روز بعد به کمپ پایه بازگشتند.

کانراد انکر صعودش را به مایک، مربی ازدست‌رفته‌اش، تقدیم کرد و جیمی چین و کانراد انکر پس از ۱۰ سال صعود در کنار هم، خوشحال بودند که به یک «غیرممکن» دیگر دست یافته‌اند.

جیمی چین می‌گوید: «بهترین کوهنوردان کسانی هستند که بدترین حافظه را دارند!»

این جمله اشاره به توانایی کوهنوردان برای فراموش کردن سختی‌ها و ادامه دادن دارد.

«مرو»: داستانی فراتر از کوهنوردی

الیزایت چای واسرهلی تأکید می‌کند که برای او، «مرو» فراتر از یک داستان صرفاً درباره کوهنوردی است. این فیلم، روایتی عمیقاً شخصی درباره دنبال کردن آرزوها و اشتیاق‌هاست، حتی اگر بسیار افراطی باشند. او به زنان حاضر در داستان، یعنی کسانی که در خانه منتظر عزیزانشان هستند و با نگرانی زندگی می‌کنند، اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که آن‌ها چگونه با این خطرات کنار می‌آیند و چه چیزی آن‌ها را در طول زندگی قوی نگه داشته است.

«مرو» با اینکه به ارتفاع ۶۶۶۰ متری می‌رسد، اما روی زمین محکم می‌ایستد و به جنبه‌های انسانی این ماجراجویی می‌پردازد. این فیلم، هم تأمل‌برانگیز و هم هیجان‌انگیز است و دعوتی است به تماشای نبردی درونی و بیرونی، و درک وسواس انسان برای رسیدن به اوج، حتی اگر به قیمت رویارویی با «شیاطین درونی» باشد.

اگر دنبال یک مستند متفاوت، تأثیرگذار و الهام‌بخش هستی که ذهن و قلبت رو درگیر کنه، «مرو» رو از دست نده.